Kum Filtresi Ve Su Yumuşatıcı İçin Otomasyon Vanaları Tek Yollu Vana Mı, Çok Yollu Vana Mı Olmalı?

Enis Burkut
Makine Yüksek Mühendisi
enis@burkut.com.tr

Kasım 2017
Son yıllarda sanayimiz artık el vanalısu arıtım cihazları kullanımındanvaz geçiyor ve otomatikters yıkamalı kum filtreleri ve otomatik rejenerasyonlusu yumuşatıcıları tercih ediyor. Şu soru ortaya çıkıyor: ne tür otomasyon vanası sanayi için daha uygun?

Kum filtrelerinde ve yumuşatıcılarda, filtrasyon ve sertlik giderimi sırasında "açık olan vana" boru görevi yapar ve bu sırada  vanaların tek önemi az basınç kaybıyapmasıdır.  Kum filtresinin ters yıkaması sırasında ve yumuşatıcının doyuma ulaşıp rejenerasyona geçtiği zaman otomasyon vanaları önem kazanır:  açma/kapama hızı, koç darbesini önlemesi, vana kapandığında hiç su kaçırmaması, arıza yapmaması, arızanın hızlı giderimi gibibir çok özellikler vanadan istenir.

Kum filtrelerinde vanalar yalnızca suyun yönünü değiştirmeye yarıyorsa da, su yumuşatıcıda otomasyon vanaları, tuzlu su emişini de sağlayan ve rejenerasyon hızının yavaş olmasını da ayarlayan özelliklerde seçimi gerekir.

Bir işletmede günün 24 saatı sürekli yumuşak su istendiğinde reçine tanklarının sayısı birden fazla olur, bir reçine tankırejenerasyondayken diğer reçine tankı (veya tankları) hizmet verirler.  Bu durumda, en az 12 vananın hatasız görev yapması gerekir. Yanlış seçilmiş veya yanlış satın alınmış otomasyon vanası sistemi işletmeye sert su veya tuzlu su kaçırdığı için  işletmeyibüyük zarara sokar ve bu zarar genelde otomasyon vanaları ücretinden çok daha yüksektir. 

Örneğin, doğru çalışmayan otomasyon vanaları ile imal edilmiş bir su yumuşatıcıdaşu sorunlar yaşanabilir: 
1. Reçinelerin ters yıkaması sırasında reçineler kanala kaçabilir.
2. İşletmeye sert su ve tuzlu su kaçabilir.
3. Tuzlu su ile rejenerasyon süresinde reçinelere aynıkonsantrasyondave aynı debide tuzlu su gitmesi istenir. Bu yapılamazsa, tuzun bir miktarı kanala atılır, tuz israfı olur ve reçineler tam olarak rejenere edilmez.
4. Rejenerasyon sonunda reçine içinde kalmış olan fazla tuz çok iyi durulanmazsaişletmeye tuzlu su gidebilir.

Otomasyon vanalarını iki ana grupta toplamak mümkün:

  1. TEK YOLLU OTOMASYON VANALARI:  Genelde kelebek veya diyaframlı olan bu vanaların kumandası basınçlı hava, basınçlısu veya elektrik ile yapılır.  Bu vanalar ile tasarlanmış bir kum filtresinin (Resim 1) ve su yumuşatıcının (Resim 2)otomasyon kontrolü elektro-mekanik kontrol panoları veya PLC tabir edilen programlanabilirelektronik beyinler ile olur.

Resim 1 – Bireysel tek yollu diyaframlı otomasyon vanaları ile donatılmış kum filtresi

Resim 2 – Bireysel tek yollu diyaframlı vanalar ile donatılmış tandem yumuşatıcı

 

2.  ÇOK YOLLU OTOMASYON VANALARI:  Bu vanalar tek gövde içinde bulunan pistonlu veya kamalı bir aparat ile birçok deliğin açılıp kapanması şeklinde görev yaparlar.  Pistonların kumandası elektronik veya elektro-mekanik beyinler tarafından yapılır (Resim 3).    

Resim 3 – Çok yollu vana ile donatılmış tandem yumuşatıcı

Bu iki grup vana dünyada birçok su arıtım cihazlarında kullanılmaktadır.  Bu vanaların özellikleri aşağıda özetlenmiştir.

TEK YOLLU VANALARIN ÖZELLİKLERİ:
Tek yollu vanalar ile donatılmış kum filtresinin ve su yumuşatıcının uzaktan görünüşü (Resim 1 ve 2) el vanalıarıtma cihazlarını andırır. Tek yollu vanalar ile imal edilmiş arıtma cihazları aşağıdaki nedenler ile tercih edilirler:

  1. Vanalar bireysel olarak seçilebildiğinden düşük veya yüksek basınçlı su sistemlerine göre vana grubu tasarlanabilir.  Bu vanalar ile yapılmış bir kum filtresi veya bir yumuşatıcı  0,5 Bar gibi düşük bir basınçta dahi rahat çalıştırılabilir.
  2. Filtrelenecek suyun (göl suyu gibi) mevsimsel kirliliğine göre kum filtresinin ters yıkama süreleri ayarlanabilir;  ham suyun mevsimsel sertliğine göre yumuşatıcının rejenerasyon periyodu ve diğer özellikleri ve vanaların açık kalma süreleri ayarlanabilir. Bireysel vanalar ile 4000 litreden daha fazla yumuşatma reçinesi içeren yumuşatıcılar dahi donatılabilir.
  3. Her işletmede yüzlerle tek yollu vana bulunur ve tek yollu vanalarda sorun çıksa dahi, işletmenin kendi teknisyenleri tarafından vana sorunu kolayca giderilir, vana tamiri için özel eğitim görmüş bir servis teknisyenini işletmeye davet etmek gerekmez. 
  4. Tek yollu vanalarla donatılmış bir yumuşatıcıda görev yapan ve "su geçişi geniş olanventüri - tuzlu su emicisi" bulunur.  Bu nedenle, bu tür cihazların rejenerasyonunda çok temiz özel tuzlara gerek duyulmaz, ülkemizde bulunan ucuz ham tuzlar rejenerasyonda kullanılır.

Resim 4 – Sanayi işletmesinde sorunsuz görev yapan TEK YOLLU vanalar ile donatılmış tandem su yumuşatıcı

ÇOK YOLLU VANALARIN ÖZELLİKLERİ:
Çok yollu vanaların avantajları şunlardır:

  1. Tek yollu vanalar ile imal edilen arıtma cihazı tankının üzerinde "Yüzey borulama" bulunur  (Resim 4) ve cihaz maliyetini etkiler, çok yollu vana tankın tam üzerine monte edildiği için (Resim 3), cihaz maliyetidaha düşük olur.
  2. Çok yollu vana ile imal edilen arıtma cihazının ayrı bir işletme  panosunaihtiyacı yoktur.
  3. Çok yollu vanası olan bir arıtma cihazı tek yollu vanalar ile imal edilmiş bir cihaza göredaha az yer kaplar.

Yukarıdaki avantajlar yanında ÇOK YOLLU vanalar ile imal edilmiş bir arıtma cihazının şu "EKSİ" tarafları göz önünde bulundurulmalıdır:
* Çok yollu vana"kompakt" bir cihaz olduğu için gövde içindeki kanallar ve vana görevi yapan ve suya yön veren yerler "dar"dır; bu sebeple, tek yollu vanalara kıyasla  çok yollu vanaların basınç kaybı çok yüksektir,  fazla elektrik sarfiyatı yaratırlar.

*  Tek yollu vanada oluşan bir sorunu işletmeci çok kısa zamanda hallederken bir makinaya benzeyen çok yollu vanayı işletmenin teknisyeni genelde tamir edemez, bilgili teknik servis davet etmek gerekir.  Oluşan vana arızasına müdahale zorluğu, yedek parça temini ve yedek terminibakımlarından çok yollu vana kullanmak sıkıntılıdır.Tek yollu vanalar ile imal edilen bir cihaza kıyasla çok yollu vanalarda yaşanabilecek problemler işletmenin uzun süreli duruşuna sebep olabilir.

* Ülkemizin bazı bölgelerinde çok yaşanan elektrik kesilmeleri ve elektrik şokları, voltaj dalgalanmalarıçok yollu vanalarda sorun yaratabilir.Elektrik arızası sebebi ile su arıtma cihazı uzun süre çalışamayabilir, oysa, elektrik arızası olsa dahi tek yollu vanalar ile su arıtma cihazı çalıştırılabilir.

* Çok yollu vana içine giren sert cisimler bu cihaz içinde bulunan piston türü vanalarınaşınmasına ve sıkışmasına sebep olur. Bu sebeple çok yollu vanaların öncesinde kesinlikle sular filtrelenmelidir. Oysa, iç genişliği büyük olan tek yollu vanalar öncesinde suyun filtrelenmesi gerekmez. 
* Ülkemizde yumuşatıcı için rejenerasyon tuzu olarak işlenmemiş ham tuz kullanılır. Bu tuzlar içinde midye kabuğu, taş gibi katı cisimler bulunur ve bu sert cisimler çok yollu vana içindeki küçük delikli ventürilere veya pistonlara zarar verir.  Oysa, tek yollu vanalar ile imal edilmiş bir yumuşatıcıya aynı katı cisimler zarar vermez.

* Çok yollu vanalar 2 Bar'dan daha düşük  basınçlı su sistemlerinde çalıştırılırlarsa  işletme sorunları çıkar.Tek yollu vanalar ile imal edilen bir arıtma cihazı düşük basınçlarda dahi görev yapar.

Sonuç olarak, bizim görüşümüz şudur:
İlk yatırım sırasında "ekonomik sebepler" ile çok yollu vanalar kullanılmak istendiğinde yukarıda değinilen sorunlar için önlemler alınmalıdır, bu önlemler alındığında çok yollu vanalar da uzun yıllar görev yapabilir.   Ancak, sanayinin arıza sebebi ile duruşlarının bedeli yüksekse, "Resim 4"de görülen cihaz gibi, tek yollu vanalar ile imal edilmiş su arıtma cihazları tercih edilmelidir.

Tıklayın Uzman Su Mühendislerimiz Sizi Arasın.